فرش مشهد | بهترین راهنما برای خرید فرش مشهد

فرش مشهد چه پیشینه تاریخی دارد؟

قدیمی‌ترین اخبار مربوط به تولیدات فرش در شهر مشهد، به سال 1556 بازمی‌گردد. در این سال، شاه طهماسب نوعی فرش نماز یا سجاده را به سلیمان باشکوه هدیه کرد که در مشهد بافته شده بوده است. به این ترتیب، می‌توان گفت که قالی بافی در مشهد، تقریبا 500 سال قدمت دارد.

کارگاه سلطان ابراهیم میرزا، فرزند سام میرزا و برادرزاده شاه طهماسب، محل بافت فرش‌های بافته شده در شهر مشهد بود و این تولیدات با سه درجه کیفیت عرضه می‌شدند. گفته می‌شود که یکی از فرش‌های درجه یک این شرکت، تا چند سال پیش در شهر لندن وجود داشت. نمونه‌های درجه دو و سه فرش مشهد همچنان در موزه مشهور توپ‌کاپی در کشور ترکیه موجود هستند.

با گذشت زمان و رسیدن به قرن 19 و 20، کیفیت محصولات فرش مشهد آنقدر بالا رفت که نه تنها بازارهای داخلی از آن بهره می‌جستند بلکه به‌منظور صادرات فرش ماشینی هم روی آن حساب می‌شد.

چه ویژگی‌هایی در فرش ماشینی حائز اهمیت هستند؟

پیش از خرید فرش ماشینی بهتر است با ویژگی های مهم آن آشنا شوید.

• تراکم فرش: دو نوع تراکم عرضی و طولی، میزان تراکم یک فرش ماشینی را مشخص می‌کنند.
• تراکم عرضی فرش: این ویژگی که با کلمه شانه نیز خوانده می‌شود، در واقع تعداد ریشه یا گره رنگی در یک متر عرضی فرش را نشان می‌دهد. برای مثال وقتی می‌گوییم یک فرش 350 شانه، یعنی در هر متر عرضی این فرش، 350 گره رنگی بافته شده است.
• تراکم طولی فرش: این فاکتور مشخص کننده تعداد ریشه یا گره رنگی در یک متر طولی فرش است.
• مواد اولیه به‌کار برده شده در بافت فرش: در فرایند بافت فرش مشهد یا هر فرش ماشینی دیگر، سه نوع نخ به نام‌های نخ تار، نخ پود و نخ پرز مورد استفاده قرار می‌گیرند. نخ اکریلیک، مخلوط نخ اکریلیک و پلی پروپیلن و نخ صد در صد پروپیلن، مواردی هستند که برای بافت گره‌های رنگی به‌کار می‌روند.
• اندازه فرش: تمام فرش‌های ماشینی دارای اندازه‌ای هستند که به‌صورت متر مربع بیان شده و ممکن است 1.5 سانتی‌متر تلرانس داشته باشد.

ویژگی‌های فرش شاهکار مشهد

خصوصیات ظاهری فرش مشهد به چه شکل است؟

از میان طرح‌های ویژه جنوب خراسان که در تولیدات فرش مشهد از آنها استفاده می‌شود، طرح‌های لچک و ترنج سعدی معروف‌تر از همه هستند. از برجسته‌ترین خصوصیات ظاهری فرش مشهد نیز، می‌توان به وجود گل‌های شاه عباسی با ساقه‌های نسبتا باریک و ظریف اشاره کرد. ساختار این طرح به سبک خاص هراتی شباهت دارد که امروزه می‌توان نمونه‌هایی از آنها را هنوز هم در میان فرش‌های موجود مشاهده کرد.

فرش مشهد در تولیدات خود، از این شیوه به‌خصوص در طرح‌های افشان و لچک و ترنج استفاده می‌کند و این محصولات معمولا دارای حاشیه‌های کتبیه‌ای نیز هستند. از سوی دیگر، کارخانه فرش مشهد، همگام با تعهد به شیوه‌های مرسوم و سنتی، نوآوری را نیز مدنظر داشته و استفاده از طرح‌های گل فرنگ را نیز در قالی‌های خود رواج داده است.

بیشتر چه رنگ‌هایی در فرش مشهد دیده می‌شوند؟

از عمده‌ترین رنگ‌های مورد استفاده در فرش مشهد می‌توان به قرمز پر رنگ، عنابی، کرمی، طیف رنگ سبز، آبی، سرمه‌ای و قهوه‌ای اشاره کرد.

در بافت فرش مشهد از چه موادی استفاده می‌شود؟

پرز قالی مشهد با ماده پشم و تار و پود این محصول با نخ پنبه بافته می‌شوند. همچنین، نمونه‌های مشهوری از فرش‌های قدیمی مشهد نیز وجود دارند که در بافت آنها از ماده ابریشم نیز استفاده شده است. یکی از مزیت‌های برجسته فرش مشهد نسبت به قالی‌های مشابه آن است که ماندگاری، دوام و کارکرد مناسب فرش در اولویت اول بوده و به همین دلیل در مواد مورد استفاده در محصولات این کارخانه به‌هیچ عنوان صرفه‌جویی نمی‌شود. به بیان دیگر، در کارخانجات فرش مشهد، هرگز به‌خاطر تولید محصولی با هزینه کمتر، کیفیت فدا نمی‌گردد.

فرش مشهد در چه اندازه‌هایی در بازار موجود است؟

ابعاد معمول فرش‌های ایرانی که در بیشتر منازل مورد استفاده هستند، مانند قالی‌های 6 متری، 12 متری و 15 متری، در طرح‌ها و تراکم‌های مختلف در میان محصولات گوناگون فرش مشهد یافت می‌شوند. با این حال، تنوع فرش‌های این کارخانه خوش‌نام، به این ابعاد شناخته شده منحصر نیست. به‌عنوان مثال، فرشی به نام عمواغلی در تولیدات کارخانجات مشهد وجود دارد که ابعاد آن بیش از صد متر مربع است. اندازه‌های کوچکتر از 6 متر و بزرگتر از 15 متر نیز در طرح‌های محدودتر نسبت به این اندازه‌های معمول، توسط فرش مشهد، عرضه می‌شوند و می توانید با توجه به نیاز خود اقدام به خرید فرش شاهکار مشهد کنید.

بافت فرش مشهد از نظر فنی چه خصوصیاتی دارد؟

نوع گره در فرش‌های مشهد: برای بافت قالی مشهد هم گره فارسی و هم گره ترکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، با این حال، گره فارسی از قدیم الایام به‌کار می‌رفته و رایج‌تر نیز هست.

شیرازه بافی در فرش‌های مشهد: گلیم بافی فرش مشهد به شیوه فارسی انجام می‌گیرد. همچنین تا 50 سال قبل، به‌صورت همزمان با عمل بافت، شیرازه بافی نیز انجام می‌شد اما از آن زمان تاکنون، پس از تمام شدن بافت قالبی، به آن شیرازه بافته می‌شود.

شکل دار قالی: تمامی قالی‌های تولید شده توسط کارخانجات مشهد، بر روی دارهایی از نوع عمودی و ثابت بافته می‌شوند.

نوع چله کشی در بافت فرش‌های مشهد: در زمان‌های قدیم، چله کشی فرش‌ مشهد به روش فارسی انجام می‌شده است. اما در سال‌های اخیر، چله کشی قالی مشهد به شیوه مشهور ترکی و بر روی دار قالی انجام می‌گیرد.

پودکشی در فرش‌های مشهد: به دلیل استفاده از شیوه دو پود، تمامی فرش‌های تولیدی توسط کارخانجات مشهد، دارای استقامت و سختی بسیار مناسبی هستند.

رج شمار در فرش‌های مشهد: رج شمار بین 30 تا 35 یک عدد رایج در میان محصولات فرش مشهد است اما در مواردی، 40 رج نیز در میان آنها دیده می‌شود. لازم به ذکر است که بعضی از موارد قدیمی‌تری مانند قالی عمواوغلی و صابر، دارای رج شمار 130 نیز هستند.

محصولات فرش مشهد در چه مراکزی بافته می‌شوند؟

از مهمترین مراکز قالی بافی در مشهد، می‌توان به طرقبه، شاندیز، زشک، نوغند و جاغرق اشاره کرد. محمد عمواوغلی، علیخان عمواوغلی، محمد ابراهیم مخملباف، عباسقلی صابر، حاج غلامرضا اخوان ساج، استادان معروف فرش‌بافی در مشهد هستند. همچنین، از میان طراحان بسیار شناخته شده، می‌توان علی‌پور، میرزا حسن طرح‌چی و عبدالحمید صنعتکار می‌توان نام برد.